De Gesprekscode: Hoe je de geheimen van effectieve interpersoonlijke communicatie kunt kraken.

Bij het verkrijgen en onderhouden van sociale contacten speelt interpersoonlijke communicatie en belangrijke rol. In een tijd waar Appen, e-mail en videobellen de overhand heeft gekregen, komen hier strengere spelregels bij kijken.

Interpersoonlijke communicatie gaat namelijk over 1op1 en face to face communicatie waarbij we elkaar fysiek kunnen zien.

Door de revolutie in digitalisering lijkt de frequentie van ons contact met anderen toe te nemen, maar de intensiteit neemt juist af. Communicatie op afstand en zonder elkaar te zien mist namelijk een aantal essentiële elementen. Niet als laatste de mogelijkheid om elkaar aan te raken en de lichaamstaal van iemand te lezen.

Perceptie is projectie volgens Carl Jung

De Zwitsers psychiater en psycholoog Carl Jung begreep al vroeg in de 20ste eeuw dat perceptie niet meer is dan onze eigen projectie. Dat wil zeggen dat wij signalen van buitenaf begrijpen zoals wij dat onszelf aangeleerd hebben.

Een mooie boom is mooi omdat wij dat mooi vinden. Niet omdat de boom op zichzelf mooi of lelijk is. Het is onze perceptie van de werkelijkheid door onze projectie. De boom is gewoon een boom. Wij willen daar graag betekenis aan geven en kunnen vaak niet anders dan de betekenis toekennen die wij geleerd hebben.

Zo werkt het ook met woorden en gedrag van mensen. We horen of zien iets en geven daar invulling aan zoals wij dat geleerd hebben. Als een ander de woorden of het gedrag helemaal niet zo bedoeld, is het eenvoudiger om onszelf niets te verwijten en de fout bij de ander neer te leggen. Had hij of zij het maar niet zo moeten zeggen of doen. Want onze perceptie van de werkelijkheid – en dus onze projectie – willen wij graag waar laten zijn.

De kunst is te luisteren naar wat er echt bedoeld wordt

Bij effectief luisteren, gaat het erom dat we kunnen horen wat er gezegd én bedoeld wordt en niet hoe de boodschap gebracht wordt. Door alleen te letten op hoe een boodschap uitgedragen wordt, vergroot je de kans op miscommunicatie als je hier niet in getraind bent. Je voorkomt hiermee dat jouw emoties de overhand nemen.

Coaches en therapeuten letten op wat iemand zegt en hoe iemand het zegt. Dit is omdat de wijze waarop iemand communiceert in combinatie met de boodschap die iemand probeert over te brengen veel kan zeggen over de psyche van iemand.

Een ongetraind persoon kan als snel foute conclusies trekken door dit te proberen. Daarom is het meestal effectiever om te luisteren naar wat iemand zegt en zou kunnen bedoelen dan naar de communicatiestijl.

Waarom de manier hoe iemand iets zegt vaak niet belangrijk is

Als je zelf gewend bent om heel luidruchtig en beweeglijk te zijn als je ergens enthousiast over bent, mag je niet verwachten dat de ander dezelfde communicatiestijl heeft. Misschien is zijn de woorden “dit was leuk” voor die persoon wel even impactvol als jouw luidruchtige en explosieve uitbarsting van energie.

Sommige mensen kunnen tijdens interpersoonlijke communicatie zoveel opgekropte woede of frustratie in zich hebben dat ze vanuit die hoedanigheid de meest kwetsende of ongewone dingen kunnen uiten.

Voor velen is het namelijk niet natuurlijk om te zeggen hoe ze zich voelen, terwijl ze zichzelf wel kunnen en willen ontladen van deze ongewenste gevoelens door grof of ongewenst taalgebruik.

In dit laatste geval is het vooral belangrijk om niet naar de stijl, maar naar de inhoud van de boodschap van iemand te luisteren. De persoon kan bijvoorbeeld zeggen dat er nooit iemand zal zijn die om hem geeft. Als je dan vraag wat hij zou willen, kan het antwoord zijn dat hij hoopt dat er ooit iemand zal zijn die van hem houdt.

Hoe deze boodschap verpakt wordt verschilt van persoon tot persoon. De een zal zeggen: “Het zoeken naar liefde is verloren tijd”. Een ander kan zeggen: “Liefde is niet voor mij weggelegd”. Beide bedoelen ze misschien wel hetzelfde vanuit dezelfde frustratie.

Een rasoptimist zal heel ander taalgebruik inzetten. Die zal eerder spreken in woorden zoals ‘het gaat me lukken om’ of ‘op een dag komt mijn droom uit’. Kortom, het zou moeten gaan om de inhoud en niet om de stijl van communicatie en dat vergt concentratie, inlevingsvermogen en oprechte interesse van de luisteraar.

Stel de betekenis uit die je wilt geven aan wat je hoort en ziet

Wij leven allemaal met bepaalde taboes en gewenst en aangeleerd gedrag. Een stelletje bestond uit een man die graag met boute uitspraken zijn mening wilde laten gelden en een vrouw die timide en beleefd alleen sprak als ze iets liefs kon uitbrengen.

Elke keer als de man krachttermen zoals ‘dat kun je niet maken’, ‘dat mag je niet doen’, of ‘hier hou ik niet van’ uitsprak kroop de vrouw in haar schulp. Met name als de man daar wilde armgebaren bij gebruikte of zijn stem verhief.

Maar als de vrouw op zachte toon vertelde dat ze iets liever niet wilde of vroeg of het een goed idee zou zijn om iets anders te doen, lokt dit bij de man een heftige reactie op. Hoe meer timide de vrouw begon te spreken, hoe heftiger en ongenuanceerder de man ging vragen wat zij dan precies wilde en waarom ze zichzelf niet duidelijker maakte.

Voor de man betekende zachtheid en bescheidenheid een vorm van onzekerheid en niet weten wat je wil. Voor de vrouw betekende de krachttermen en de heftigheid van bewegingen van de man een vorm van boosheid.

Beide kreeg de betekenis die ze zelf aan de communicatiestijl van de ander gaven meer dan de inhoud van de boodschap.

Na een aantal coaching sessies bleek de oplossing simpel. Stel je betekenis uit van wat je hoort en ziet en probeer tijdens interpersoonlijke communicatie eerst te begrijp wat de anders bedoelt te zeggen.

Interpersoonlijke communicatie op afstand

Door de digitalisering wordt communicatie op afstand steeds meer de nieuwe normaal. Even iemand een appje sturen of even iemand mailen is wat we vroeger face-to-face deden. Daar zit alleen een grote handicap aan omdat we grote delen van informatie overdracht missen.

Bij het zien van tekst of het horen van een ingesproken boodschap missen we de context zoals lichaamstaal en de situatie waar iemand zich in begeeft.

Zelfs als we videobellen met onze sociale contacten of naasten missen we een hoop informatie om zo goed mogelijk te begrijpen wat iemand bedoeld. We horen wel de woorden en zien de lippen bewegen, maar ook hier missen we de volledige context.

Het nadeel van tekstberichten ontvangen

Woorden zijn bedoeld om elkaar te kunnen begrijpen. Maar om elkaar werkelijk te kunnen begrijpen zullen we de exacte betekenis van elk woord moeten kennen. Dit lijkt eenvoudig, maar dat is het niet. Woorden zoals mooi en lelijk zijn relatief. Woorden zoals glas en tafel zijn objectief, maar kunnen nog steeds verschillende verschijningsvormen hebben.

Het gaat een stap verder als we woorden gebruiken zoals boos, ongemakkelijk, verdrietig, stom of geweldig. Hoe boos was iemand en op welke manier? Woest, in staat tot een moord of vond de persoon het niet zo leuk? Hoe geweldig was het en in verhouding tot wat?

Als wij een tekstbericht lezen moeten – of kunnen – we daar zelf invulling aan geven. De werkelijke intentie is lastig te achterhalen, want we hebben alleen de woorden en niet de context.

Het nadeel van voice berichten ontvangen

Veel social media platformen bieden de mogelijkheid om voice berichten te sturen. Dankzij deze technologie kunnen we meer zogenaamde meta informatie meegeven aan een boodschap.

Hierdoor hoort de ontvanger hoe de boodschap is ingesproken en kan daar conclusies uit trekken. Gesproken tekst geeft meer informatie dan geschreven woorden, maar wederom is dit zonder context.

Je hoort de emotie in een stem, maar zien er geen gezicht en bijbehorende uitdrukkingen bij. Ook ben je niet in staat om direct vragen te stellen wat iemand precies bedoeld.

Het nadeel van videobellen

Bij videobellen krijg je op face-2-face contact de meeste informatie mee als iemand iets zegt. Een geoefend persoon die de juiste vragen weet te stellen kan met videobellen genoeg informatie krijgen om iemand ‘voldoende’ te begrijpen.

Daarvoor is het wel nodig dat niet alleen je neusharen, orenlellen of rode ogen in de camera zichtbaar zijn. De ontvanger zou je eigenlijk ten minste van je middel tot en met je hoofd moeten zien. Helaas zitten de meeste mensen bijna in de camera in plaats van er voor. Hierdoor laten ze cruciale meta informatie weg tijdens interpersoonlijke communicatie.

Hoe kun je beter worden in interpersoonlijke communicatie

Hoe meer je over communicatie leert, hoe meer je zult ervaren dat je de ander nooit volledig zult begrijpen. Communicatie is een indicator wat een ander KAN bedoelen. Het is geen exacte wetenschap.

De grootste fout die een mens kan maken is geloven dat hij een ander begrijpt.

Dit kun je doen om beter te worden in interpersoonlijke communicatie:

1. Stel vragen en nog meer vragen tot je een specifiek idee krijgt wat iemand kan bedoelen. Blijf nieuwsgierig terwijl je het nooit exact zult weten!
2. Weiger als mens hardnekkig te geloven dat je iemand volledig begrijpt of snapt. Blijf ook het vertrouwen houden dat een ander jou ook niet helemaal zal begrijpen.
3. Stel de betekenis uit over wat je wel begrijpt wat en hoe iemand iets zegt. Misschien had de ander zich heel anders willen uitdrukken of iets anders willen zeggen.
4. Luister naar woorden en neem de communicatiestijl voor lief. Emoties kunnen andere woordkeuze teweeg brengen.
5. Prefereer face-to-face contact en kies als dat niet mogelijk is voor videobellen. Lukt dat niet, bel dan zonder video en kies als laatste redmiddel gesproken tekst of geschreven tekst.
6. Communicatie is geen exacte wetenschap. Het is een indicatie wat iemand kan bedoelen. Dat gaat dus op voor woorden, gebaren en andere vormen van gedrag.
7. Perceptie is projectie. Stop met geloven dat iedereen zo moet zijn als jij of moet doen zoals jij iets zou doen.