Wat is er mis met denken dat je altijd gelijk hebt?

Op een dag kwam ik in gesprek over het boeddhisme met het schoolhoofd van een van de schooltjes die we hebben gebouwd in Thailand. Terwijl hij mij als oude wijze man en belezen buddhist onderwees, wist hij mij te verrtellen dat Boeddha in Thailand was geboren. Voor mij was dit opmerkelijk omdat ik net uit Cambodja kwam en daar een heel ander verhaal had gehoord. Boeddha was volgens de cambodjanen die ik sprak geboren in Cambodia.

Het meest opmerkelijke was dat toen ik vier maanden daarvoor in de Delhi was, mij door de lokale mensen daar werd verzekerd dat Boeddha toch echt uit India kwam. Waarom houden zoveel mensen vast aan hun eigen versie van de waarheid en wat maakt dat dit vaak zo onterecht is?

Het gaat namelijk niet alleen om het gelijk in spirituele of religieuze zaken. Het gaat om gelijk willen hebben om niet ongelijk te hebben. Kathryn Schulz, schrijfster voor de New Yorker heeft hier een geweldig boek over geschreven: “Fouten maken”.

Waarom is ongelijk hebben ongemakkelijk?

Volgens Kathryn lijkt er op dat we vaak gevangen zitten in een bubbel van ons eigen gelijk. Dat heeft volgens haar te maken met de gevoelens die vrijkomen als we ongelijk hebben. Als je mensen vraagt hoe ze zich voelen om geen gelijk te hebben, zullen de meeste mensen antwoorden dat het een gevoel van schaamte en ongemak teweeg brengt.

Dat zijn echter hele goede antwoorden op een andere vraag. Namelijk: Hoe voel je je op het moment dat je beseft dat je ongelijk hebt? Het gevoel dat opkomt als je ongelijk hebt is namelijk een heel ander gevoel. Dat gevoel heeft meer te maken met dat je iets geleerd hebt en voldoening.

Leert onze opleiding ons om gelijk te hebben?

Vanaf onze jeugd op de lagere school leren we dat we geen fouten mogen maken. Kinderen die fouten maken zijn dom, onverantwoordelijk, lui en doen hun huiswerk niet. Je leert al heel vroeg de foute les dat je geen fouten moet maken als je succesvol wilt zijn.

Eigenlijk leren we om altijd over te presteren en een perfectionist te worden. Het gevolg is dat we soms compleet uit ons dak kunnen gaan als we er achter komen dat we iets fout doen of verkeerde informatie hebben of delen. Iets fout doen of denken geeft ons het gevoel dat we zelf fout zijn. We willen slim, deskundig, belezen en verantwoordelijk overkomen omdat we daar zelfvertrouwen van krijgen.

Klopt onze werkelijkheid wel?

Maar wat betekent altijd gelijk willen hebben eigenlijk? Het wil namelijk zeggen dat jouw gelijk perfect overeenkomt met de werkelijkheid. Zoals jij de wereld ziet en ervaart is dan de absolute waarheid.

Als dat zo is, dan heb je heel wat uit te leggen. Namelijk, hoe verklaar al die mensen die het niet met je eens zijn?

Hoe de meeste mensen omgaan met mensen die het niet met hun eens zijn is het volgende: Ze verdwalen in hun eigen kromme aannames. De aannames die we hanteren zijn als volgt:

Aanname 1: Andere mensen zijn onwetend

Als mensen het niet met ons eens zijn dan zijn we geneigd te geloven dat ze onwetend zijn. Op het moment dat ze dezelfde informatiebronnen hebben zoals wij die hebben, dan zullen ze zich aansluiten bij ons kamp en het met ons eens worden.

Helaas klopt dit meestal niet en als we daar achter komen houden we vast aan een nieuwe aanname.

Aanname 2: Andere mensen zijn idioot of dom

We gaan geloven dat de mensen die het oneens met ons zijn terwijl ze dezelfde informatie hebben dom zijn. Ze hebben alle stukjes van de puzzel, maar zijn niet in staat om het complete plaatje te maken.

Als alle effort om mensen die het met ons oneens zijn te helpen om wel het plaatje te zien en ze het nog steeds niet eens zijn met ons idee van de werkelijkheid komt de derde aanname.

Aanname 3: Andere mensen zijn slecht en egoïstisch

Dit soort mensen wil alleen geloven waar ze zelf beter van worden door ontkenning. Ze durven de realiteit niet anders te zien vanuit angst om er zelf slechter van te worden.

Gelijk willen hebben belemmert creativiteit

Het probleem is dat onze gehechtheid aan onze eigen waarheid ons behoed om de fouten te maken en onze fouten onder ogen terwijl dit cruciaal is om te leren én onze omgeving respectvol te behandelen.

Wat het meest tragische is dat geen fouten willen maken volledig voorbij gaat aan het mens zijn. Alsof we allemaal uit hetzelfde zolderraam moeten kijken en dan ook nog hetzelfde moeten zien en ervaren. Dat zou het leven toch wel heel erg saai maken.

Het wonder van mens zijn is dat we de wereld kunnen zien en ervaren zoals wij willen. Echter wij zien de wereld niet zoals die is, maar zoals die niet is! Ons vermogen om iets verkeerd te zien is niet een systeemfout van de menselijke natuur. Het is niet iets dat we kunnen voorkomen. Het is fundamenteel voor wie we als mens zijn.

We moeten fouten maken om te leren en creatief te zijn. Daarom moeten we onze schijnwaarheid loslaten en open gaan staan voor wat wij nog niet geloven.

The Dunning Kruger Effect

Het Dunning Kruger Effect gaat erover dat mensen met weinig kennis over een onderwerp hun kennis overschatten terwijl deskundigen hun kennis vaak onderschatten. Keer op keer worden er experimenten uitgevoerd die dit aantonen. Het gaat zelfs zo ver dat als je mensen op straat vraagt over hoe geweldig ze een onbestaande artiest vinden, dat ze pontificaal gaan liegen.

Ze kunnen de meest geweldige verhalen verzinnen over de niet bestaande artiest om maar niet toe te hoeven geven dat ze iets niet weten. En eenmaal geconfronteerd met het feit dat de artiest niet bestond kunnen ze volhardend vasthouden aan “hun eigen ervaring” en dat de artiest wel bestaat.