Sta Stevig in Je Schoenen: De Kunst van Grenzen Stellen

Laat je jezelf gemakkelijk overrompelen, terwijl je regelmatig merkt dat je instemming toont met zaken waar je het eigenlijk niet mee eens bent? Wil je vaker je ongenoegen uiten naar mensen die dingen doen die je niet acceptabel vindt, maar lukt het je niet de juiste woorden te vinden? Dan zou het heel goed kunnen dat je nog niet zo bedreven bent in het stellen van grenzen.

Veel mensen worstelen hiermee en dit is niet alleen nadelig voor de persoon zelf, maar ook voor de mensen om hen heen. Vaak is de ander namelijk helemaal niet bewust dat hij of zij iemands grenzen overschrijdt.

Waarom is het belangrijk om grenzen te stellen voor jezelf 

Als je niet vaardig bent in het aangeven van je grenzen, kan dat onaangename gevolgen hebben. Veel mensen die hiermee worstelen voelen zich niet gezien of gehoord, genegeerd, niet gerespecteerd, of ervaren een gevoel van machteloosheid. 

Ze kunnen zelf gaan twijfelen aan hun beoordelingsvermogen van de situatie of gebeurtenis waar ze het eigenlijk niet mee eens waren. De andere partij vond het immers wel acceptabel?

Als je regelmatig met dit soort situaties geconfronteerd wordt, kan je onzekerheid toenemen. Als je niet in staat bent je eigen grenzen aan te geven, kan dit aanvoelen alsof je niet op jezelf kunt vertrouwen. Het woord zegt het al: ‘zelf-vertrouwen’.

Het ontbreken van het vermogen om grenzen te stellen, ligt vaak ten grondslag aan een combinatie van twee factoren:

• Niet goed weten voor jezelf wat je acceptabel vindt en wat niet.
• Op het moment dat je geconfronteerd wordt, niet de juiste woorden kunnen vinden.

Als de persoon in kwestie ook nog eens zeer conflictvermijdend is, kan het vinden van de juiste woorden een enorme hindernis zijn. Want wat als het uiten van je mening tot een conflict leidt?

Het niet communiceren van je grenzen kan ertoe leiden dat anderen je als onstabiel gaan zien. Dit komt vaak voor wanneer iemand lange tijd niets zegt, maar dan, wanneer de emmer overloopt, ineens enorm uitvalt. Als het gaat om iets onschuldigs en de persoon zo reageert puur omdat het zo vaak gebeurt, is dit meestal een schok voor de ander. Deze heeft de emotie of frustratie over zo’n kleinigheid namelijk niet zien aankomen en zal de reactie als overdreven ervaren.

Waarom is het belangrijk om grenzen te stellen voor anderen?

Als iemand moeite heeft met het aangeven van zijn of haar grenzen, kan dat verwarrend zijn voor anderen. Als mensen hebben we een set regels nodig om te begrijpen hoe we ons moeten gedragen. In interacties en groepsverband kunnen we de grenzen van een ander niet ruiken. Deze moeten dus duidelijk gemaakt worden door die persoon. Als dat niet gebeurt, weten we niet wat acceptabel is en wat niet.

Dit komt doordat we allemaal verschillende waarden en levensvisies hebben. Voor de een is vloeken heel gewoon, terwijl het voor de ander onacceptabel is. Sommige mensen drukken zich uit met heftig taalgebruik en hoge volumes, terwijl dit voor anderen een vorm van agressie is. Met uitzondering van extremiteiten, is er weinig algemene consensus over wat acceptabel is en wat niet. Daarom moet dit per individu verbaal aangegeven worden aan de ander.

Wat te doen als iemand bewust je grenzen overtreedt?

Er kunnen natuurlijk situaties ontstaan waarbij iemand doelbewust je grenzen overschrijdt. Dit kan variëren van het voortzetten van plaagstootjes ondanks duidelijke verzoeken om te stoppen, tot ernstigere vormen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om adequaat en resoluut te reageren.

Wat kan iemand tegenhouden om grenzen aan te geven?

Er zijn een aantal psychologische factoren die het stellen van grenzen kunnen bemoeilijken. Bijvoorbeeld de angst om anderen te kwetsen, de angst om afgewezen te worden, het gevoel dat men ‘egoïstisch’ is door grenzen te stellen, enz. 

Onderstaande oefening zal je inzicht geven dat als je heel bewust en consistent feedback leert geven, deze psychologische factoren een stuk minder mee zullen spelen. 

Oefening in het aangeven van grenzen

Om te leren hoe je jouw grenzen aangeeft, is het allereerst belangrijk om te weten waar je grenzen liggen en in welke mate je iets eigenlijk niet acceptabel, onacceptabel, verschrikkelijk of volledig onaanvaardbaar vindt.

Elk van deze vier vereist een andere aanpak. Je kunt niet dezelfde woorden gebruiken tegen iemand die een ander heeft vermoord als tegen iemand die je ongewenst plaagt.

STAP 1: Definieer je grenzen

Begin de oefening dan met het opschrijven welke dingen jij voor jezelf niet acceptabel, onacceptabel, verschrikkelijk of volledig onaanvaardbaar vindt.

Hieronder staat een voorbeeld, maar let op! Het is aan jou om te bepalen wat je in welke categorie plaatst. 

Niet acceptabel:

• Onbeleefd gedrag, zoals onderbreken tijdens gesprekken
• Ongevraagd advies geven
• Ongewenste opmerkingen over iemands uiterlijk

Onacceptabel:

• Liegen of bedriegen
• Misbruik van vertrouwen
• Pesten of belachelijk maken

Verschrikkelijk:

• Verbaal of fysiek geweld
• Discriminatie of vooroordelen
• Ongewenst seksueel gedrag

Volledig onaanvaardbaar:

• Seksueel misbruik
• Mishandeling
• Moord

STAP 2: Formuleer je reactie

Elke situatie vereist een benadering waarin je duidelijk maakt wat je feitelijk ervaart en wat dit voor jou betekent. Noteer daarom voor jezelf hoe je zou willen reageren binnen elke categorie wanneer je je grenzen wilt aangeven. Bedenk hierbij dat het belangrijk is dat je altijd begint met “Ik” en niet met “Jij”. Dat voorkomt dat je iemand het gevoel geeft iets te verwijten. Het gaat om jouw grens en het effect wat jij ervaart op jou heeft.

Hieronder staan voorbeelden van wat je zou kunnen zeggen, maar het is aan jou om te bepalen welke woorden je wilt gebruiken.

Niet acceptabel: “Ik merk dat wanneer je [benoem onderwerp], ik me niet op mijn gemak voel. Zou je dat in de toekomst kunnen vermijden?”

Onacceptabel: “Ik vind het erg lastig als je [benoem onderwerp]. Dit is iets wat ik niet kan accepteren. Laten we proberen dit in de toekomst te voorkomen.”

Verschrikkelijk: “Ik moet duidelijk maken dat als je [benoem onderwerp], dit volstrekt onacceptabel voor me is. Dit moet stoppen.”

Volledig onaanvaardbaar: “Als je [benoem onderwerp], is dat volledig onaanvaardbaar. Ik zal dit moeten melden/actie moeten ondernemen.”

STAP 3: Herformuleer je reactie

Controleer je reactie of deze feitelijk en zonder verontschuldigingen is. Je hoeft je namelijk nooit te verontschuldigen dat je een grens hebt. Probeer met zo min mogelijk woorden zo duidelijk mogelijk te zijn naar de ander. Ook het gebruik van verzachtende woorden kan de boodschap vertroebelen.

Zeg bijvoorbeeld niet dat je je een beetje ongemakkelijk voelt, maar zeg dat je je ongemakkelijk voelt. Hou het eenvoudig en zo feitelijk mogelijk.

Wat hierbij kan helpen is om je iemand in gedachten te nemen die heel goed is in het aangeven van grenzen. Wat zou die persoon precies zeggen?

STAP 4: Bepaal je toon en houding

Elke categorie vraagt om een specifieke toon en houding. Het is bijvoorbeeld onwaarschijnlijk dat een moordenaar onder de indruk zal zijn als je erg zachtaardig blijft. In zo’n situatie zou het kunnen dat je luid en boos tegen hem of haar moet spreken. Deze manier van spreken is echter niet effectief als het gaat om iets kleins dat je niet acceptabel vindt. Vul daarom voor elke categorie jouw gewenste toon en houding in en oefen hiermee.

STAP 5: Verschuif je reactie

Alle onderwerpen in de categorie ‘volledig onaanvaardbaar’ vragen om een reactie die op dat moment van toepassing is. Maar bedenk eens, hoe vaak zal je zulke situaties in je leven meemaken? Waarschijnlijk en hopelijk nooit.

Verplaats daarom je reactie, toon en houding van de categorie ‘volledig onaanvaardbaar’ naar ‘verschrikkelijk’. Verplaats de reactie, toon en houding die bij ‘verschrikkelijk’ horen naar ‘onacceptabel’ en de reactie, toon en houding die bij ‘onacceptabel’ horen naar ‘niet acceptabel’.

Dit is de reactie die je mag geven als er iets gebeurt binnen de betreffende categorie om je grenzen heel duidelijk aan te geven.

STAP 6: Grenzen aangeven in het echt

Overweeg voor elk van de onderwerpen in de categorieën of je deze situaties in het echt hebt meegemaakt. Visualiseer de persoon en de situatie waarin je grenzen werden overschreden en beeld je in hoe de reactie zou zijn als je onmiddellijk had gereageerd zoals je nu hebt opgeschreven.

Wil je nu nog iets veranderen? Zo niet, dan is het tijd om in het echt te gaan oefenen. Houd je aan je eigen script en je zult merken dat het nu veel eenvoudiger is om grenzen te stellen en dat je niet meer hoeft te zoeken naar een geschikte reactie.

Conclusie

We hebben allemaal onze eigen unieke grenzen. Wat voor de één acceptabel is, kan voor de ander totaal onacceptabel zijn. Het cruciale is dat je begrijpt waar jouw persoonlijke grenzen liggen en hoe je dat effectief aan anderen kunt overbrengen. Deze praktische oefening is bedoeld om je te helpen op deze reis naar het effectief stellen van grenzen. 

Als je aan dit transformerende proces begint, krijg je niet alleen meer zelfvertrouwen, maar cultiveer je ook gezondere en respectvollere relaties. Onthoud dat het niet alleen gaat om het vinden van de juiste woorden, maar ook om jezelf te vertrouwen en te weten dat je grenzen geldig zijn. Dus zet vandaag de eerste stap – sta je mannetje, bepaal je grenzen en kijk hoe het je leven verandert.