De Kunst van Zelfreflectie: Omgaan met ‘Moeilijke’ Mensen

“Ik heb enkele vreselijke dingen in mijn leven meegemaakt, waarvan sommige daadwerkelijk zijn gebeurd.” ― Mark Twain

Hoe moet ik omgaan met die ene moeilijke persoon is misschien wel een van de meest gestelde vragen als je actief bent als coach. Hoewel er niet een eenduidig antwoord is, komt de oplossing vaak wel telkens op hetzelfde neer. Kijk eens in de spiegel hoe moeilijk je zelf bent.

Die vraag wordt meestal niet in dank afgenomen, maar degene die zich in de vraag durft te verdiepen, vindt al snel oplossingen. Het gaat er namelijk niet letterlijk om, hoe lastig je als persoon bent, het gaat erom hoe moeilijk je het jezelf maakt door je manier van denken en betekenis geven. 

Zelfreflectie is vaak de sleutel tot het begrijpen en omgaan met uitdagingen in relaties en interacties met anderen. Wanneer we worden geconfronteerd met ‘moeilijke mensen’, is het soms een weerspiegeling van onze eigen interne conflicten of overtuigingen. Door onszelf vragen te stellen en onze eigen gedragingen en gedachten te onderzoeken, kunnen we vaak inzicht krijgen in de situatie. 

Het is daarom niet altijd over hoe ‘moeilijk’ we zijn, maar over de manier waarop we situaties interpreteren en er betekenis aan geven. Door ons bewust te worden van onze eigen gedachtepatronen, kunnen we beter reageren op anderen en misschien zelfs onze relaties verbeteren.

Wat maakt iemand lastig in de omgang?

Een dame die ik begeleid, vertelde me over de complexe relatie die ze heeft met haar zus. Volgens haar gaat dit terug tot hun kindertijd en is het te wijten aan de emotionele uitbarstingen van haar zus, de kwetsende opmerkingen en diverse andere gedragingen. 

Ze heeft inmiddels geleerd dat door een volwassene die zich in haar ogen ‘vreemd’ gedraagt te beschouwen als een kind, de omgang en communicatie soms eenvoudiger wordt. Echter, dit is niet de definitieve oplossing, maar meer een tijdelijk hulpmiddel.

De kern van het probleem zit dieper. Het is de dame zelf die de acties van haar zus beoordeelt met termen als ’emotionele uitbarstingen’ en ‘kwetsende opmerkingen’. In relatie tot haar zus kan ze deze gedragingen niet neutraal of positief zien. Ze heeft geprobeerd het gedrag te herdefiniëren als een ‘beschermingsmechanisme’. Maar dit is niet alleen een poging om de rol van een coach of therapeut op zich te nemen, het laat ook zien dat zij het gedrag van haar zus nog steeds als problematisch ervaart.

De praktijk wijst echter uit dat het gedrag en de woorden die uitgesproken hebben helemaal niet zo heftig zijn als de ander dit kan ervaren. Het is de betekenis die de ontvanger eraan geeft die het heftig maakt en die betekenis maakt iemand lastig in de omgang voor de persoon die de betekenis geeft. 

Hoe kun je liefdevol zijn in relatie met iemand die lastig in de omgang is

Als je begrijpt dat het niet de persoon is die lastig is, maar jijzelf die door je betekenisgeving de persoon als lastig kwalificeert, komt de oplossing een stuk dichterbij. In onderstaande 3 stappen kun je de relatie aanzienlijk verbeteren:

1. Observeer wat er werkelijk gebeurd zonder gekleurd filter

Ik heb bijvoorbeeld een collega die altijd gelijk wil hebben. Dat is mijn observatie, maar nog steeds met een filter. Namelijk ‘altijd’ en ‘gelijk willen hebben’. In werkelijkheid is het iemand die met regelmaat zijn mening geeft. Ook als die anders is dan die van anderen. 

Door deze ‘schone’ observatie vervalt per direct het woord ‘altijd’. Daarnaast kan ik de stelling ‘gelijk willen hebben’ niet meer gebruiken, want hij oppert slechts een mening. 

2. Overweeg wat het gedrag van de ander over jou onthult. 

Wanneer ik mij ergens grondig in verdiep, neem ik vaak een standvastig standpunt in. Wanneer anderen het niet met mij eens zijn, kan dit tot intense discussies leiden, vooral als ik ze niet kan overtuigen van de feiten die ik ken en zij zichzelf niet goed hebben ingelezen. De collega die zijn mening uit, irriteert me voornamelijk omdat ik mijn gelijk wil halen. Het gaat dus niet echt om het feit dat hij zijn mening uit, maar om mijn reactie daarop.

Met andere woorden, hij doet niet iets ongewoons, het is mijn perceptie die de situatie vertekent. Wanneer ik hem door mijn geïrriteerde filter blijf zien als ‘iemand die altijd gelijk wil hebben’, wordt onze relatie verstoord.

3. Geef gedrag van de ander een positief label

Zodra ik in staat ben mijn eigen denkpatronen los te laten, kan ik het gedrag van mijn collega in een positiever licht zien. Bijvoorbeeld als uiting van iemand met een sterk gevoel voor rechtvaardigheid, iemand die via discussie en open dialoog tot diepere inzichten wil komen, of iemand die niet klakkeloos de massa volgt maar stevig achter zijn eigen overtuigingen staat.

Door deze eigenschappen, die ik waardeer, aan die persoon toe te schrijven, krijgt hij opeens meer waarde in mijn ogen. Wat eerder een irritante discussie leek, wordt nu een waardevolle bijdrage die mijn mening over een bepaald onderwerp kan versterken of bijstellen. Irritatie maakt plaats voor dankbaarheid.

Wanneer we iemand als irritant bestempelen, zijn we vaak zelf degenen die irriteren.

In persoonlijke relaties kan het uitdagend zijn om ons bewust te zijn van de betekenis die we toekennen aan iemand en zijn of haar gedrag. Vooral wanneer we iemand al langere tijd kennen. Een kleine handeling of opmerking die lijkt op iets uit het verleden kan al snel leiden tot negatieve voorspellingen.

Dan komen er gedachten op als: “Daar gaan we weer” of “dit gaat niet goed komen”. Dit komt niet omdat de persoon exact hetzelfde doet als voorheen, maar door onze neiging te generaliseren.

Bijvoorbeeld: de vorige keer dat ze haar stem verhief, eindigde het in een emotionele uitbarsting, dus nu zal dat wel weer gebeuren.

Dergelijke gedachten zeggen minder over de realiteit van de situatie en meer over hoe we onszelf in de weg kunnen zitten. Met zo’n verwachting in ons hoofd reageren we waarschijnlijk op een manier die de verwachte reactie juist uitlokt. Er zijn mensen die zelfs hun voorspelling hardop uiten: “Oh nee, daar gaan we weer. Krijgen we nu weer dat emotionele gedoe?” Kun je je voorstellen hoe de ander zich dan voelt en hoe we zelf overkomen?

Een positieve voorspelling, zoals: “Wat dapper dat ze probeert de juiste woorden te vinden, ook al vindt ze dat moeilijk”, kan de hele dynamiek veranderen. Met zo’n instelling kun je als luisteraar meer begrip, geduld en empathie tonen, waardoor de ander zich mogelijk kalmer en begrepen voelt. Soms wordt het zelfs mogelijk om sorry te zeggen dat je in een dialoog in staat bent geweest de ander vol emotie te laten schieten.

Het ‘kind’-perspectief en het belang van positieve betekenisgeving:

In menselijke interacties kan het ‘kind’-perspectief ons helpen om empathie op te brengen voor anderen. Maar het is niet altijd noodzakelijk om de oorsprong of reden van iemands gedrag te begrijpen om een positieve wending aan de situatie te geven. Het is vaak productiever om simpelweg een positieve betekenis te geven aan hun gedrag, ongeacht de oorsprong ervan.

Waarom Positieve Betekenisgeving?

Focus op het Heden: Hoewel veel gedrag zijn oorsprong kan vinden in het verleden, leven we in het heden. Door een positieve draai te geven aan wat er nu gebeurt, in plaats van te graven naar waarom, kunnen we effectiever en harmonieuzer reageren.

Een Constructieve Mindset: Het toekennen van een positieve betekenis aan iemands gedrag kan onze mindset veranderen. Hierdoor kunnen we meer openstaan voor dialoog en begrip, zelfs als we het niet eens zijn met wat er wordt gezegd of gedaan.

Bevordering van Positieve Interacties: Wanneer we kiezen voor positiviteit, is het waarschijnlijker dat we positiviteit terugkrijgen. Dit kan leiden tot meer productieve en vreugdevolle interacties.

Positieve Betekenis Geven In Praktijk Brengen:

Het in de praktijk brengen van deze benadering vergt oefening. Wanneer je geconfronteerd wordt met gedrag dat je als ‘moeilijk’ ervaart, probeer dan een moment te nemen om een positieve betekenis te vinden. Vraag jezelf af: “Wat is een constructieve manier om naar deze situatie te kijken?” of “Hoe kan ik dit gedrag zien op een manier die bijdraagt aan een positieve interactie?” Door jezelf deze vragen te stellen, train je jezelf om te kiezen voor positiviteit, wat op zijn beurt kan leiden tot meer bevredigende en harmonieuze relaties.

Minder oordelen is meer begrip

Oordelen is een menselijke neiging. Vaak, bijna automatisch, vormen we meningen of oordelen over mensen op basis van hun gedrag, woorden of zelfs hun uiterlijk. Dit gebeurt vaak binnen enkele seconden nadat we iemand hebben ontmoet. Hoewel dit een natuurlijk proces is, gebaseerd op onze hersenfunctie en eerdere ervaringen, kan het belemmerend werken in onze interacties en relaties.

Van Oordelen naar Begrijpen:

Beperkte Perspectieven: Onze oordelen zijn vaak gebaseerd op beperkte informatie. Ze komen voort uit onze eigen ervaringen, overtuigingen en waarden. Door de focus te verschuiven van oordelen naar begrijpen, openen we onszelf voor nieuwe perspectieven en inzichten.

Vermijden van Aannames: Wanneer we oordelen, maken we vaak aannames over iemands intenties of karakter. Door te streven naar begrip, vragen we eerder naar de redenen achter iemands acties of woorden in plaats van ze te labelen op basis van onze eigen interpretaties.

Bevordering van Connectie: Begrip leidt tot empathie. Empathie versterkt de connectie tussen mensen. Wanneer we stoppen met oordelen en beginnen te begrijpen, kunnen we diepere en meer betekenisvolle relaties opbouwen.

Verlaging van Conflicten: Oordelen kunnen leiden tot defensiviteit en conflicten. Begrip daarentegen kan leiden tot open dialoog en probleemoplossing.

Minder Oordelen In Praktijk Brengen:

Het verschuiven van de focus van oordelen naar begrijpen vereist bewustzijn en oefening. Hier zijn enkele stappen om te helpen:

Zelfbewustzijn: Herken wanneer je oordeelt. Vraag jezelf af waarom je zo voelt en of je alle feiten hebt.

Actief Luisteren: In plaats van te reageren op iemands woorden of acties, luister actief. Probeer de emoties en intenties achter hun woorden te begrijpen.

Open Vragen Stellen: In plaats van aannames te maken, stel open vragen om meer te weten te komen over iemands perspectief of gevoelens.

Empathie Oefenen: Verplaats jezelf in de schoenen van de ander. Hoe zouden ze zich voelen? Wat zouden hun motivaties kunnen zijn?

Door te kiezen voor begrip boven oordeel, creëren we ruimte voor groei, leren en diepere connecties met de mensen om ons heen. Het stelt ons in staat om interacties te benaderen met een open hart en geest, wat leidt tot meer positieve en verrijkende relaties.

Bestaan hele irritante mensen?

De wereld zit vol met hele irritante en moeilijke mensen, maar meestal kennen we die niet persoonlijk. Denk aan dictators of ‘gekozen’ volksvertegenwoordigers die als een dictator andere landen binnenvallen. Dat is pas irritant. Of mensen die geld verdienen aan wapens of niet-werkende en soms zelfs schadelijke medicijnen. Maar denk ook aan mensen die voor de lol gaan vechten of voor geld iemand anders van het leven kunnen beroven. Dat zijn hele irritante mensen. Maar de zus van de dame waar ik het over heb en de vervelende collega, komen daar bij lange na niet in de buurt.