De winkeliers hebben het loei zwaar, maar is daar wat aan te doen?

Als je in een willekeurig dorp of stad door de winkelstraten loopt ziet alles er fris en vrolijk uit. Mooie etalages, vriendelijke medewerkers en her en der een heerlijk vers kopje koffie met een glimlach. Maar achter dit toneelstuk gaat meer stress en verdriet schuil dan menigeen zich kan voorstellen. Na Covid en de lock-downs, zijn de torenhoge energieprijzen en de aanhoudende inflatie een ware nekslag voor deze hardwerkende middenstanders. 

Het zal je bijvoorbeeld gebeuren dat je een kledingwinkel hebt. In 2019 koop je de wintercollectie voor 2020 en die moet je grotendeels vooruit betalen. Vervolgens volgen er een paar lockdowns, schiet je omzet naar een dieptepunt, moet je de bestelling voor 2021 plaatsen en weer deels vooruit betalen en mag je ook nog eens de in 2019 gekochte inkopen tegen hoge korting aan de straatstenen proberen kwijt te raken. 

Als je je hoofd al boven water kon houden is er in het nazomerse hoogseizoen geen kip meer op straat omdat niemand meer de energie rekening kon betalen en als die eenmaal iets beginnen te dalen blijft de inflatie aanhouden waardoor zelfs de noodzakelijke nieuwe winterjas aankoop uitgesteld wordt. 

De kledingwinkels zijn natuurlijk niet de enige die zwaar getroffen zijn. Het gaat ook om andere winkels, de horeca en velen met hen. De vraag is alleen of er nog wat aan te doen is, of zit er voor de meesten niets anders op dan zo lang mogelijk proberen vol te houden en dan waarschijnlijk alsnog de deuren te sluiten. Mogelijk nog met een grote restschuld ook.

Ook heb ik zelf met meerdere ondernemingen op het puntje van faillissement gestaan. Soms door foute keuzes, soms door toedoen van externe factoren en soms door een combinatie van beide. Al doende leert men en mijn kennis en ervaring fluistert mij in dat in veel gevallen het doek nog niet hoeft te vallen voor deze getroffen winkeliers. Ook al lijkt alles grauw en donker, je kunt in veel gevallen zelf licht in die duisternis maken. Maar dan kun je niet blijven doen wat je al deed, want in dat geval kun je de uitkomst al wel voorspellen.  

Winkeliers zijn vaak ondernemend, maar geen ondernemer

Bijna geen winkelier begint een winkel omdat het ondernemersbloed door de aderen giert. Ze hebben passie voor een product, de omgang met klanten of een combinatie hiervan. Ze willen hun droom waarmaken om zelfstandig te zijn. Meestal zijn ze wel ondernemend maar tussen ondernemend of ondernemer zijn zit een groot verschil. 

Ondernemers malen niet zoveel over welke dienst of product ze verkopen. Ze houden de lange termijn visie in de gaten en zorgen dat de onderneming daarop is ingesteld en dus ingericht. Dat uit zich in marketing en sales, maar ook in finance en ondernemingsvorm.

Mensen die ondernemend zijn, hebben juist oog voor wat de klant wil en hebben een passie voor hoe ze hun producten of diensten aan de man brengen. Dat daar ook een onderneming, zaken als een administratie en soms ook een pand voor nodig is, is vaak een noodzakelijk kwaad. De eerste twee krijgen dan ook weinig aandacht. Ook als dat in tijden van crisis zo hard nodig is. De interesse en kennis ontbreekt simpelweg.

“Ondernemers zijn meestal ook ondernemend. Mensen die ondernemend zijn ontberen vaak ondernemerskwaliteiten.”    

Veel lokale winkeliers spelen een hele belangrijke rol binnen de samenleving

Het belang van de lokale winkelier binnen de samenleving kan eenvoudig onderschat worden. Wat hebben zij wat een Zara, de Bijenkorf of Bol.com niet hebben? Wat hier over het hoofd gezien kan worden is dat de lokale ondernemer vaker voor duurzaamheid gaat, klantcontact op persoonlijk niveau biedt en meer dan eens een belangrijke sociale rol speelt binnen de gemeenschap.

Denk hierbij aan de bakker die een gezin onder de armoedegrens elke week van gratis brood voorziet, de kledingwinkel die gratis een winterjas weggeeft of de speelgoedwinkel die een gratis verjaardagskadootje aanbiedt. Dat zien we Intertoys, Zara of de Hema niet snel doen.

Deze winkeliers dienen ook als enorm belangrijk distributiekanaal voor kleine leveranciers van duurzaam speelgoed, duurzame kleding en bijvoorbeeld lokale gewassen. Dit zijn leveranciers die te klein zijn om aan de ‘grote’ retail ketens te leveren en soms vanwege hun duurzame karakter niet binnen het assortiment passen.   

(Lokale) overheden en winkeliersverenigingen laten het afweten

Bij een grote watersnoodramp of een aardbeving is de overheid bereid om gedupeerden te helpen. Daar betalen we onder andere belasting voor. Bij sommige aardbevingen gaat die hulpverlening nog niet helemaal goed, maar dat kunnen de Groningers en Mark Rutte je beter uitleggen. Mits hij hier een actieve herinnering aan heeft natuurlijk!

Maar als er door de overheid zelf, zonder bewezen onderbouwing, meerdere keren en onterecht een niet werkende lockdown wordt ingesteld, geeft de overheid niet thuis. Misschien omdat ze anders indirect toegeven dat ze fout zaten of misschien omdat er eerst 32 miljard naar een Europees fonds moet om 0,0000000 nog wat graden opwarming te voorkomen. 

Ik denk dat als ze de energieprijzen zo hoog als nu houden en deze winter weer nog een beetje laten oplopen, dat dit veel meer zal bijdragen tegen de opwarming van de aarde, want niemand durft de kachel meer aan te zetten. 

Overheden lijken op dit punt net banken. Bij mooi weer geven ze je een paraplu en bij slecht weer vragen ze deze terug. 

Maar ook de winkeliersverenigingen laten het afweten. Meestal niet uit onwil, maar ook meer uit onkunde. Voor Covid waren ze een luxe en misschien handig voor wat papierwerk of een aanvraag voor een vergunninkje of zo. Maar winkeliersverenigingen hebben niet het innovatievermogen van een ondernemer en niet de daadkracht van iemand die ondernemend is. Niets ten goede van de beste bedoelingen, maar eigenlijk is het dus net niets van beide.

Klagen helpt niet, de tering naar de nering zetten wel

Het laatste wat een winkelier in deze tijden moet doen is zijn of haar kop in het zand steken. Wat ik veel om mij heen zie gebeuren is dat ze ondanks zware verliezen en de rekening niet meer kunnen betalen, toch op vakantie gaan. Daarnaast moet die E-bike voor zoonlief er ook komen en dat schattige zomerjurkje kan er ook nog wel vanaf. De leverancier wacht maar even. Dat laatste klopt, maar de eerdere drie niet. 

Het argument is vaak dat het zo zwaar is dat alleen een vakantie – er even tussenuit – kan helpen. En als zoonlief geen nieuwe E-bike heeft, kan hij zijn vriendjes niet bijhouden. Ik hoop dan maar dat het geen Van Moof is, want dan kan hij sowieso geen kant meer uit.

Die argumenten lijken valide, maar zijn het niet. Als je namelijk terug komt van vakantie zijn de problemen er nog steeds en misschien wel verergerd. De bevrijding uit de stress is niet rust, maar toegepaste en daadkrachtige actie. Een redelijke kans op herstel geeft meer rust dan die paar wijntjes per dag op het terras van het Spaanse tapasrestaurant.

Als je blijft doen wat je altijd al deed, gaat er niets veranderen

Ja, ja, dat weet ik wel, zal menig winkelier zeggen, maar daar koop ik niets voor. Het punt is, misschien dat je door dingen niet of anders te doen, je er juist wel iets voor koopt. Want als je blijft doen wat je altijd al deed, gaat er niets veranderen. 

Het uitsparen van een (dure) vakantie en uitstellen van je welverdiende rust gaat niet de oplossing bieden voor je winkel, maar kan wel de weg naar de oplossing vrij maken. Ik had de luxe om tijdens kerst en oud en nieuw, elk jaar 2 tot 3 maanden naar Thailand af te reizen. Ik werkte daar gewoon door, maar hield me ten minste 2 weken niet bezig met operationele zaken. Die tijd besteedde ik ook niet aan een mooie rondreis of knallende feesten, maar aan het vinden van oplossingen voor problemen die er nog niet eens waren. 

Elk jaar maakte ik een nieuw bedrijfsplan voor elke onderneming, berekende verschillende financiële scenario’s, dacht na over samenwerkingen en verzon zoveel mogelijk kansen en doemscenario’s als mijn vaak inmiddels verbrande koppie aan kon. Dat ik dat daar kon doen was vanuit financiële luxe. Maar ik heb ook tijden gekend, dat ik dit vanuit huis deed. Het belangrijkste was namelijk dat ik als ondernemer de rust nam om strategisch na te denken zonder afgeleid te worden door de hectiek van de dag.

Het belangrijkste voor mij aan deze 2 weken was dat ik ruimte in mijn hoofd vond om dingen te bedenken waardoor we wat we deden beter konden doen. Thema’s als samenwerken, kosten besparen, meer investeren, uitbreiden, inkrimpen en nog veel meer speelde in mijn hoofd en ik nam – en neem nog steeds – de tijd om mij door Jan en alleman te laten adviseren. Al die adviezen gaven mij nog meer inzicht en ideeën en zo kon ik elk jaar binnen elke onderneming innoveren.  

Angst en Ego zijn slechte raadgevers

Mijn ex-vriendin heeft een goedlopende kinderkledingzaak en in de tijd met haar hebben we verschillende gesprekken gevoerd om startende en bestaande winkeliers te laten aansluiten bij een soort franchise. Keer op keer liep ik tot mijn grote verbazing op tegen enorme angsten en grote ego’s. Volledig onterecht trouwens, want in ons aanbod werd er juist meer (financiële) zekerheid geboden dan ze hadden en ik zou niet weten waar je een groot ego vandaag moet halen als je een winkel hebt waarvan de omzet – ook voor Covid – met 10 tot 20 procent per jaar achteruit loopt. 

Veel gehoorde statements waren dat ze wel wilden samenwerken, maar dan wel alleen onder hun eigen naam, als ze zelf hun collectie en prijzen mochten bepalen en natuurlijk volledige controle hadden over voorraadbeleid en hoe de winkel er uit zou zien. 

Op die manier blijft er natuurlijk weinig over om gezamenlijk voordeel uit te halen. Samenwerking heeft juist zin als je schaalvoordeel toepast door bijvoorbeeld maar 1 site met dezelfde merknaam in de lucht te houden, hetzelfde assortiment te voeren zodat je maar 1 keer afspraken met leveranciers hoeft te maken, interfiliaal kan overboeken en een eenheid krijgt qua merkbeleving. Wat maakt het nou uit dat je winkel geen ‘Mama’s passie’, maar ‘Kids Palace’ heet? 

Voor de mensen die ik gesproken heb, was dit een heel ding. Uit angst hun vrijheid als zelfstandige kwijt te raken doen ze liever alles zelf. Met als gevolg dat er nog steeds 15 zelfstandige winkeliers vanuit ego en angst allemaal hetzelfde doen. 

Waar ze wel voor open stonden was een inkooporganisatie opzetten. Voorbeelden uit het verleden hebben laten zien hoe weinig voordeel dat oplevert en hoe ook dat mis kan gaan. Je creëert wel een vorm van schaalvoordeel en kunt iets betere prijzen afspreken, maar als elk lid van zo’n inkooporganisatie nog steeds zelf het assortiment bepaalt kun je geen volume en veel betere betaalafspraken maken en juist daar zit het echte voordeel voor de winkelier.

Winkeliers moeten om hulp durven vragen

De meeste winkeliers die ik ken hebben een lokaal boekhouderskantoor waarbij ze blind varen op het advies van deze persoon. Niets ten nadele van deze brave inborst, maar alsof hij door het doen van al die boekhoudingen van de lokale ondernemers de mazen van de wet en regelgeving kent. Het lijkt mij stug. 

De echte kennis die nodig is om het hoofd boven water te houden zit bij de echte professionals op dit gebied. Helaas zijn die duur, maar dat is met een reden. Ze hebben de kennis die ze hebben ook niet gratis gekregen. Als kleine winkelier zijn ze daarom bijna onbereikbaar, tenzij je samen gaat werken. Het advies en de praktische tips die zo’n professional geeft, gaan namelijk voor iedereen op en samen is het wel betaalbaar.

Een paar voorbeelden: 

• Wist je dat een bank een zorgplicht heeft en jou niet verder in problemen mag brengen door je te dwingen om af te lossen. De bank moet met je meedenken hoe je jouw onderneming in leven houdt en met praktische oplossingen komen. Dat doen ze alleen niet uit zichzelf.

• Wist je dat je dankzij de WHOA regeling een schuldenakkoord kan afdwingen? Dat wil zeggen dat als je kunt aantonen dat je winstgevend bent als je van je schulden af bent – inclusief de belasting- en bankschulden – je om een finale kwijting kan vragen en dat elke schuldeiser daar akkoord mee moet gaan. Daarvoor is het wel verstandig dat je eerst je (belasting)schulden laat oplopen en achter de schermen afspraken maakt met je leveranciers. Mag officieel niet, maar wordt wel degelijk gedaan. 

• Wist je dat de meeste ondernemingen via een B.V. werken en daarnaast nog een stichting beheren waarin de merknaam en de code van de site zijn ondergebracht? Bij een mogelijk faillissement ben je dan niet persoonlijk aansprakelijk en kan de curator niet aan je merknaam en site komen. Toen Kijkshop voor de zoveelste keer failliet ging, bleef de site altijd online. Precies door deze constructie.

• Wist je dat je het bijna altijd voor elkaar kan krijgen om, al is het maar tijdelijk, een lagere huur te betalen door de huurbaas voor te leggen dat je omvalt en het pand dus leeg komt te staan tenzij de huur verlaagd wordt. 

• Wist je dat als je tijdig een betalingsonmacht aangeeft, dat een crediteur geen rente of incassokosten mag berekenen?  

• Wist je dat je wel degelijk per direct een medewerker mag ontslaan als je anders dreigt om te vallen? 

Ik vertel het hierboven relatief simplistisch, maar dit en nog veel meer is mogelijk om een winkelier die radeloos is een winstgevende toekomst te bieden. 

Samenwerken en gedegen advies is de oplossing

Winkeliers die het zwaar hebben zouden moeten durven samenwerken waarbij ze zeker een stukje vrijheid en zelfbeschikking verliezen, maar daar ook wel veel voor terug krijgen. Daarnaast zouden ze professioneel advies moeten inwinnen. Niet van brave Hendrik, maar van mensen die vaker dit soort situaties hebben gezien, zelf hebben meegemaakt en hebben opgelost.

Alleen dan is er hoop, want wat ik nu zie gebeuren is dat veel winkeliers op hun tandvlees lopen om de boel draaiend te houden en uiteindelijk regelrecht de schuldsanering in lopen terwijl dit soms heel eenvoudig te voorkomen is. Niet door harder te werken of op vakantie te gaan, maar door slimmer te werken en de dingen anders te doen dan ze tot nu toe gedaan hebben.