Perfectionisme in de Praktijk: De Kracht en de Uitdagingen

Perfectionisme is eigen helemaal niet zo’n slechte eigenschap, mits je deze eigenschap gepast in kunt zetten. Nog sterker, het heeft me heel vaak geholpen om de verwachtingen van mijn klanten te overstijgen.

Jaren geleden kregen we een spoedopdracht van onze klant Samsung. De deadline was eigenlijk niet haalbaar, maar wat moet dat moet. Zo gaat dat wel vaker in de retail-communicatie. Nu was een van de spelregels dat ‘goed’ nog lang niet goed genoeg is. Maar als je te weinig tijd hebt, kan die spelregel flink botsen met de tijdsdruk die er heerst.

Na drie dagen zwoegen was de campagne 4 uur voor het verstrijken van de deadline af en het team dat eraan werkte slaakte een zucht van opluchting dat ze het haast onmogelijke mogelijk hadden gemaakt.

Maar toen ze de campagne aan mij voorstelden, kon ik merken dat ze precies én alleen gedaan hadden wat de klant hun gevraagd had. Er zat niets eigens of origineels in. Ofwel, het was in mijn ogen niet goed genoeg. Ik wist zeker dat dit team creatiever kon zijn en iets kon bedenken met meer impact.

Zeven betreurde gezichten gingen onder protest terug naar de tekentafel en vier uur later lag er een idee dat wel de impact zou hebben waar we altijd naar streefden. Het bleek later een van onze betere campagnes voor Samsung van dat kwartaal te worden.

Wat is perfectie en hoe krijg je het? 

Perfectie gaat over het verlangen om iets in jouw ogen voor 100% goed te doen en geen genoegen te nemen met iets waarvan je weet dat het beter kan.

In zekere zin hebben we dit allemaal, alleen de ene is er beter in dan de ander. Een goede vriendin van mij is een enorme perfectionist. Haar baan van 4 dagen per week voor een Internationale NGO kost haar gemiddeld 80 uur in de week. Haar danslessen waar een optreden uit gaat volgen kosten gemiddeld 4 uur per week, maar daar voegt ze gerust nog 10 uur zelfstandig oefenen aan toe. Want anders kan ze niet aan haar eigen standaarden voldoen.

Dit noem je perfectionisme en komt voort uit hoe wij iets voor onszelf belangrijk maken. Hoe belangrijker iets voor ons is, hoe meer we ons best gaan doen om het ultieme resultaat te bereiken. 

Hoe maken we iets belangrijk waardoor perfectionisme ontstaat? 

In mijn geval met de klus voor Samsung ging het om de reputatie van mijn onderneming en mijn passie voor creatie. Die twee zaken had – en doe ik soms nog steeds – zo belangrijk gemaakt. Want:

De reputatie van mijn onderneming ging over altijd willen overpresteren, verras de klant en als wij iets maken heeft het impact en effect op de gewenste resultaten. Door die drie dingen niet een beetje, maar ontzettend belangrijk te maken, ontstaat perfectionisme.

In het geval van mijn vriendin lag het anders, maar het is hetzelfde principe. Ze is sinds een paar maanden verhuisd naar Barcelona en in een iets te duur appartement gaan wonen. Met het werk bij de NGO kan ze genoeg verdienen om alles te bekostigen. Dat is dus heel erg belangrijk voor haar.

Daarnaast is ze gaan dansen en dat is minstens zo belangrijk omdat ze hier allerlei dingen aan gekoppeld heeft (betekenissen aan heeft gegeven) die belangrijk zijn in haar leven.

Namelijk door de danslessen:

• Ontmoet je nieuwe mensen in een vreemde stad,
• leert je iets nieuws waar je elke week beter in wordt,
• heb je afleiding naast een drukke baan,
• blijft je fit door de beweging,
• en kan je zichzelf uiten zonder over woorden na te denken.

Als je dat aan danslessen koppelt én als dat zoals in haar geval belangrijk voor je is, ontstaat er ook een vorm van perfectie. 

Als we iets belangrijk maken ontstaan er vormen van taboe. 

We denken allemaal anders als mens en maken zelf dingen belangrijk of niet. Het probleem hiervan is dat als we iets eenmaal belangrijk gemaakt hebben, we soms niet meer kunnen inzien dat bepaalde dingen niet hoeven. Die zijn dan taboe.

Als je mij in die tijd verteld zou hebben dat de klant echt niet elke keer verrast hoeft te worden, kom je in een gebied dat voor mij taboe is. Als je tegen mijn vriendin zou vertellen dat ze ook kan gaan wandelen in plaats van dansen, kom je bij haar in een gebied dat taboe is. Dat heeft te maken met cognitieve vervormingen en een van die vervormingen is ‘moeten’.

Door iets heel belangrijk te maken en veel betekenissen eraan te geven, lijkt er geen andere manier meer. Al het andere is taboe, accepteren of tolereren we niet en wat we doen moet perfect!

Perfectionisme kan je veel brengen, maar ook kosten. 

Zakelijk en privé kan enige mate van perfectionisme – oftewel, iets heel belangrijk maken – je veel opleveren. Je resultaten kunnen beter worden, je leert sneller, je krijgt waardering en je weet dingen mogelijk te maken die anderen voor onmogelijk beschouwen. Niks mis mee op het eerste gezicht. Maar er is een verschil tussen ongezond perfectionisme en het gezonde streven naar excellenti

De praktische keerzijde van mijn ‘goed is niet goed genoeg’ instelling is dat de sfeer op de werkvloer er niet altijd beter op werd. Er waren, zeg maar, regelmatig herstelwerkzaamheden nodig om de relatie tussen mij en het team goed te houden.

In het geval van mijn goede vriendin kost het haar heel veel energie, wat ten koste gaat van haar mentale en fysieke gezondheid. Een bijzondere paradox, omdat ze juist ging dansen en in Barcelona ging wonen om gezonder te worden.

De schaduwkant van perfectionisme

Praktisch gezien kan perfectionisme ook een hele donkere schaduwkant hebben.

De impact op teams en ondernemingen

Een leider, manager of medewerker die te perfectionistisch is, kan een enorme impact hebben op teams en ondernemingen. Mensen kunnen op hun tenen gaan lopen en bang worden om fouten te maken. Perfectionisme staat ook de weg naar innovatie en creativiteit in de weg, omdat innovatie altijd gepaard gaat met fouten maken.

Innovatie gaat over de status quo negeren en nieuwe dingen proberen. Dat is het tegenovergestelde van perfectie.

De impact op de mentale gezondheid

Door continu – en in alles – te streven naar perfectie put je jezelf mentaal uit. Door aandacht te hebben voor soms de kleinste futiliteiten gebruik je mentale energie die niet meer gebruikt kan worden voor zaken die juist energie geven.

Bedenk, als iets heel belangrijk voor je is, dan moet het en mag het niet fout gaan. Dat is een vorm van angst en angsten kosten enorm veel mentale energie.

Balans tussen perfectionisme en efficiëntie

Als je het goed wilt doen, kost iets tijd. Bijna altijd. Dus meestal druist perfectionisme in tegen efficiëntie. De tafel perfect dekken voor de gasten die over een half uur komen, kan ten koste gaan van de kwaliteit van het eten. Soms moeten we keuzes maken over wat we nu werkelijk belangrijk vinden, want als alles perfect moet, zijn we mega inefficiënt.

De rol van feedback & leren van fouten

We leren lopen door te vallen en weer op te staan. De angst dat iets wat wij zo belangrijk vinden en dus perfect moet, belemmert ons om te groeien. Feedback is onze grootste leermeester en de grootste creatievelingen falen het meest.

De impact op onze partner of vrienden

Wij kunnen voor onszelf iets heel belangrijk maken, maar de tijd die we daardoor ergens voor nemen en de energie die we erin stoppen heeft consequenties. Al is het alleen maar dat we simpelweg doen wat wij zo belangrijk hebben gemaakt en wat de ander misschien helemaal niet belangrijk vindt.

Soms begrijpt de ander ook niet waarom de perfectionist zoveel effort en tijd ergens in steekt en dat kan tot irritatie leiden. Zeker als de perfectionist zegt dat hij of zij nou eenmaal zo is en niet erkent dat het meer een kwestie is van zelf iets belangrijk gemaakt hebben.

Hoe overwin je perfectionisme?

Perfectionisme is niet iets waarmee je geboren wordt; het is aangeleerd gedrag. Het begint vaak met het toekennen van een hoge waarde aan bepaalde zaken en het geven van veel betekenis daaraan. Vraag jezelf daarom af: wat vind ik belangrijk en waarom? Wat zou het voor mij betekenen als iets niet perfect is?

In veel situaties is therapie niet noodzakelijk om je hiervan bewust te worden. Echter, het is wel zo dat doorgeschoten perfectionisme kan leiden tot bepaalde angststoornissen die wellicht professionele behandeling vereisen.

Dit is een eerste stap die je kunt zetten om perfectionisme te tackelen:

1. Maak een lijst van zaken die volgens jou perfect moeten zijn.
2. Noteer waarom je vindt dat deze zaken perfect moeten zijn.
3. Beschrijf wat het voor je betekent als deze zaken wel of niet perfect zijn.
4. Beoordeel op een schaal van 1 tot 10 hoe belangrijk deze betekenissen daadwerkelijk voor je zijn.
5. Reflecteer op je bevindingen, mediteer erover en bespreek ze met vrienden of je partner.