Perfectionisme | Is dat een handige eigenschap?

Op 20 mei 2019 overleed formule 1 icoon Niki Lauda, een perfectionist die veel nuttige vaardigheden had. Een gemis voor de sport – voor degene die daar van houden – maar ook een gemis aan inzicht in perfectie. Hij werd drie keer wereldkampioen in 1975, 1977 en in 1984 en had dit vier keer kunnen worden als hij niet in 1976 een vreselijk ongeluk kreeg op de Nürburgring in Duitsland.

Tijdens de crash stond hij langer dan een minuut in brand en overleefde het ongeluk op het nippertje. Niki kreeg al snel tijdens zijn carrière de bijnaam “De computer” omdat hij elke ronde even vlekkeloos als een computer reed. Hij geloofde dan ook niet in toeval, voor hem ging alles om training en de ultieme perfectie.

Niki was het toonbeeld van discipline en doorzettingsvermogen. Het ging hem maar om 1 ding en dat was winnen. 6 weken na zijn bijna fatale crash nam hij met een aangepaste helm en het verband voor zijn brandwonden nog om zijn hoofd, weer plaats in de race. Zijn team Ferrari had inmiddels als een vervanger aangesteld omdat het niet voor mogelijk werd gehouden dat Niki ooit nog zou racen.

Dat jaar werd hij met een minimaal verschil tweede in de strijd om de wereldtitel. Zijn goede vriend en tegenpool James Hunt werd wereldkampioen omdat Niki 2 wedstrijden gemist had.

Perfectionisme kan je veel brengen

Het blijven streven naar perfectie kan je in de topsport veel brengen. De perfecte afstelling, de perfecte lijnen rijden, de perfecte pitstop en ga zo maar door. Zelfs het gewicht van Niki moest perfect zijn om de auto in balans te brengen. Elke dag in het leven van Niki was een strijd om perfectie. Er wordt zelfs beweerd dat hij een dag na zijn ongeluk bijna dood was, maar dat hij nog niet wilde omdat het geen perfecte dood zou zijn.

Altijd bleef altijd maar streven naar beter en meer. Het zal je niet verbazen dat hij na eerste twee overwinningen een eigen luchtvaartmaatschappij heeft opgericht genaamd Lauda Air. Binnen de luchtvaart gaat het namelijk ook om perfectie. 1 klein foutje kan het leven van honderden mensen kosten.

Het zat Lauda helaas niet mee, want op 25 Mei 1991 bleek een klein detail 213 passagiers fataal te worden. Vlucht 004 die vloog tussen Bangkok en Wenen had een heel klein defect waardoor het vliegtuig crashte. Niemand overleefde de crash. Lauda was hier zo ontdaan van dat hij persoonlijk betrokken bleef bij het onderzoek naar de oorzaak.

Perfectionisme kan je veel kosten

Voor veel topsporter is het een pre om perfectionist te zijn. In combinatie met een ijzersterke discipline en doorzettingsvermogen kun je heel ver komen. Helaas is de topsport niet voor iedereen weggelegd en helaas is perfectie geen garantie voor succes. Hoe kan anders “De computer” zo’n dramatisch ongeluk krijgen en zelfs een van zijn vliegtuigen uit de lucht vallen?

Voor iedereen die niet aan topsport doet heeft perfectie weinig voordelen. Het kan je zelfs vriendschappen. liefde en geluk kosten. Het altijd maar streven naar perfectie leidt bewezen met regelmaat tot eenzaamheid, depressie en een burn-out. Perfectionisten zijn namelijk over het algemeen zelden gelukkig.

Perfectionisme | De feitelijk nadelen

Een perfectionist kan op een begroting van miljoenen tot 2 cijfers achter de komma willen weten of deze wel klopt. Als het schilderij een millimeter scheef hangt zullen de gaten opnieuw gevuld worden, de muur opnieuw geverfd en mag er nog een poging gedaan worden. Dit levert vaak veel frustratie op voor de omgeving die dit een pure tijdverspilling vindt.

Met de tijd die het kost om die 2 cijfers achter de komma te weten en het schilderij voor een tweede keer op te hangen hadden hele andere dingen gedaan kunnen worden. Een nieuwe klant binnenhalen bijvoorbeeld. Of het tweede schilderij ophangen en dan gezellig met vrienden wat gaan drinken.

De echte perfectionist maakt de details echter zo belangrijk dat geëist wordt dat de hele omgeving dit ook belangrijk moet vinden. Alsof de perfectionist de waarheid in pacht heeft. Zeker in relaties kan dit tot veel frustratie leiden omdat het zoveel ongewenste druk zet op de omgeving. De perfectionist begrijpt niet dat anderen de details niet belangrijk vinden en kan anderen bestempelen als laks en lui en de omgeving – die vaak als enige inzien dat ze met een perfectionist te maken hebben – irriteren zich aan het geneuzel en de belediging dat ze lui of laks zijn.

Perfectionisme | Leven met teleurstellingen

Het probleem van een perfectionist die zich niet kan uiten en bewijzen in een topsport is dat ze elke dag met grote teleurstellingen te maken hebben. Vanwege de diep overtuiging dat alles perfect moet zijn halen ze nooit het gewenste resultaat. Niki kon nog zeggen dat hij wereldkampioen werd door zijn perfecte ronden, maar wat kan jan modaal perfect doen of bereiken? De wereld en mensen zijn nu eenmaal niet perfect, dus ze streven iets na dat niet bestaat. Een soort spoken jacht zonder spoken.

Bij alles wat ze doen moet alles perfect zijn. Komt er visite dan moet het huis perfect opgeruimd en in de perfecte glazen moet het perfecte drankje geschonken worden. Zo niet dan ontstaat er paniek. En als de visite eenmaal binnen is, dan is er geen aandacht meer voor de visite omdat alle aandacht en energie verloren gaat aan zorgen dat alles perfect is.

Omdat dat niet kan en dus nooit lukt gaat de visite op tijd naar huis omdat het niet gezellig was, komt waarschijnlijk een volgende keer niet meer terug en gaat de perfectionist ongelukkig slapen omdat het niet perfect was.

Teleurstelling na teleurstelling volgen elkaar elke dag op en als dan ook zoonlief niet het hoogste cijfer van de klas haalt of er een krasje op de auto komt de frustratie om de hoek kijken. Die frustratie wordt meestal afgereageerd op de partner die ook niet perfect is en langzaam slaat de frustratie na een relatie of tien over in eenzaamheid.

Perfectionisten begrijpen

Een perfectionist heeft een extreme drang naar externe prikkels en heeft verleerd om op zichzelf te vertrouwen. De wetenschap dat niemand – inclusief henzelf niet perfect is – is onacceptabel. Je zou kunnen beweren dat ze zichzelf onacceptabel vinden en zich daarom maar richten op waar ze wel controle over denken te hebben. Namelijk hun omgeving. De pannen kunnen perfect schoon en de glazen precies recht in het kastje. Dan is er tenminste nog iets in de richting van perfectie.

Een perfectionist heeft heel veel moeite om zichzelf te accepteren zoals hij of zij is. Meestal is de eigenwaarde naar een nulpunt gedaald en wordt deze gecompenseerd door een kunstmatig zelfvertrouwen. Deze twee zijn de ultieme ingrediënten om op termijn een depressie te veroorzaken.

Om een perfectionist te begrijpen is het daarom belangrijk om te weten dat hij of zij elke dag in ongenoegen met zichzelf leeft. Soms zonder dit openlijk te durven toe te geven. Alle aandacht gaat uit naar externe zaken. Hoe wordt ik gezien, wat zal men van mij denken en hoe kan ik dat beeld in positieve zin manipuleren. Dat zijn kernvragen waar een perfectionist zich mee bezig houdt.

Perfectionisme en fysieke gezondheid

Streven naar perfectie is een letterlijk fysiek ziekmakende mentale afwijking. Niet alleen omdat je de kans op eenzaamheid, een burn-out en depressie extreem vergroot. Door de angst om te falen en niet goed genoeg te zijn verkrampen je spieren. Als je bedenkt dat je hart ook één grote spier is, kun je raden wat de gevolgen kunnen zijn. Maar het kan nog erger.

Vrouwen die zwanger worden laten uiteraard – indien de verzekering of de financiële middelen het toelaten – een echo maken. Vrouwen die perfectionist zijn laten echter niet één keer maar soms wel 10 keer of meer een echo maken. Daar is op zich niets mis mee, maar doktoren weten hoe dit kan aflopen.

Een zwangere perfectionist wil natuurlijk ook een perfecte bevalling. Iedereen die ooit is bevallen weet dat streven naar perfectie zeker niet zal bijdragen aan een vlekkeloze bevalling. Door verkramping blijken bij perfectionistische vrouwen juist veel vaker complicatie tijdens de bevalling op te treden.

Doordat we hier het afgelopen decennia meer inzicht in hebben gekregen kan er door middel van de juiste coaching, begeleiding of medicatie vooraf tegen opgetreden worden. Mist natuurlijk de arts tijdig signalen van het nastreven van perfectie kan zien bij de zwangere vrouw.

Perfectionisme | Hoe kom je er vanaf?

Zoals hierboven uitgelegd, perfectie is meestal een gebrek aan eigenwaarde en een kunstmatig zelfvertrouwen. Door coaching en therapie kun je ondanks jouw donkere kanten, weer leren om jezelf te waarderen om wie je bent en hoe je bent. Je kunt leren dat je niet bent wat je doet of presteert, maar dat je mag zijn wie je bent.